Uroczystości upamiętniające 81. rocznicę wybuchu powstania w obozie w Treblince (zdjęcia)

2 sierpnia 2024 odbyły się uroczystości upamiętniające wybuch powstania w SS-Sonderkommando Treblinka, organizowane przez Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma we współpracy z Muzeum Treblinka. Wydarzenie miało na celu przypomnienie o heroicznej walce więźniów obozu, którzy 2 sierpnia 1943, tuż przed godz. 16:00, podjęli desperacką próbę buntu przeciwko swoim oprawcom.

W momencie wybuchu powstania w obozie przebywało 840 więźniów. Z tej liczby 105 osób, z powodu psychicznego wyczerpania i rezygnacji, nie wzięło udziału w zrywie. Więźniowie, pełni nadziei na zniszczenie "fabryki śmierci", jak określano obóz, podjęli dramatyczną próbę walki o wolność. Samuel Willenberg, jeden z ocalałych, wspominał ten dzień jako wyjątkowy, pełen nadziei na zrealizowanie marzenia o zniszczeniu obozu, nawet jeśli oznaczało to śmierć.

Drugiego sierpnia tysiąc dziewięćset czterdziestego trzeciego roku. Z przodu gdzieś koło naszych baraków pada strzał. Po nim cisza. Potem wybucha pierwszy granat, zaraz po nim drugi- widzę jak trzeci eksploduje na brukowanej drodze. [...] "Hurra!" - brzmi to najpierw jak pojedynczy okrzyk, jakby z wahaniem. Dławi mnie w piersiach, ściska w gardle, zanim mogę wydobyć z siebie "hurra!" Okrzyki stają się coraz głośniejsze i rozlegają się nad całą Treblinką. - opisał moment rozpoczęcia buntu Richard Glazar.

Uroczystości rozpoczął dr Michał Trębacz, dyrektor Żydowskiego Instytutu Historycznego im. Emanuela Ringelbluma. W swoim przemówieniu podkreślił, że spotkanie ma na celu nie tylko wspomnienie heroicznego zrywu, ale także upamiętnienie około 800 tysięcy mężczyzn, kobiet i dzieci zamordowanych w obozie.

Ada Willenberg, ocalała z zagłady i wdowa po Samuelu Willenbergu, podziękowała zgromadzonym za przybycie i podkreśliła, że Treblinka jest dla niej cmentarzem rodzinnym, gdzie zostali zamordowani jej najbliżsi.

Podczas uroczystości głos zabrało wielu znamienitych gości. Sekretarz stanu w Kancelarii Prezydenta RP, Andrzej Dera, odczytał list od Prezydenta RP Andrzeja Dudy. Wicemarszałek Senatu, Maciej Żywno, przeczytał list od Marszałka Senatu RP Małgorzaty Kidawy-Błońskiej, a Marta Cienkowska - podsekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, przedstawiła list Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego Hanny Wróblewskiej.

W uroczystości udział wzięli:
- Zuzanna Schnepf-Kołacz - zastępczyni dyrektora ds. programowych w Żydowskim Instytucie Historycznym z Moniką Iwanicką i Anną Ekielską.
- Monika Taras - zastępczyni dyrektora ds. zbiorów programowych w Żydowskim Instytucie Historycznym,
- Prof. Andrzej Żbikowski - kierownik Działu Naukowego ŻIH,
- Lucia Zachar Ninčák - dyplomata do spraw kultury z Ambasady Słowacji,
- Rik Van Droogenbroeck - ambasador Belgii,
- Břetislav Dančák - ambasador Republiki Czech w Polsce,
- czeska delegacja na czele z ministrem kultury Martinem Baxą,
- Vincenzo Spinelli - I sekretarz Ambasady Włoch,
- Bosmat Baruch - dyrektorka ds. Dyplomacji Publicznej w Ambasadzie Państwa Izrael,
- delegacja Związku Kombatantów Rzeczypospolitej Polskiej i Byłych Więźniów Politycznych: Waldemar Baranowski - prezes Mazowieckiego Zarządu Wojewódzkiego, Marta Kościelecka - członkini prezydium Mazowieckiego Zarządu Wojewódzkiego, Józef Maliński - skarbnik zarządu głównego ZKRPiBWP,
- Aleksandra Kuriata oraz Adam Dudziński - przedstawiciele rodzin Sprawiedliwych wśród Narodów Świata,
- Stanisław Stankiewicz - prezes Centralnej Rady Romów,
- Piotr Rypson - dyrektor Departamentu Dziedzictwa Kulturowego w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego,
- Paweł Cukrowski - dyrektor Departamentu Kultury, Promocji i Turystyki w Urzędzie Marszałkowskim,
- Alicja Cichoń - kierowniczka Delegatury Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego w Siedlcach,
- Beata Michalec - radna m. st. Warszawy,
- Piotr Kruze - referat ds. kontaktów z diasporą żydowską w Departamencie Dyplomacji Publicznej i Kulturalnej w polskim Ministerstwie Spraw Zagranicznych,
- Janusz Tomczak - prezes Kongresu Polonii Kanadyjskiej,
- Prezes Zarządu Fundacji Rodziny Nissenbaumów Gideon Nissenbaum wraz z żoną Jeleną Nissenbaum, Renata Wójtiuk-Janusz - członkini zarządu fundacji Rodziny Nissenbaumów, Wojciech Łygaś - asystent zarządu fundacji Rodziny Nissenbaumów,
- Anna Dulczyk-Szulc - zastępca dyrektora ds. Kolekcji i Rozwoju w Muzeum Warszawy,
- dr Katarzyna Person - zastępczyni dyrektora ds. naukowych i wystawienniczych Muzeum Getta Warszawskiego,
- Eliza Czapska - dyrektor Muzeum Zbrojownia na Zamku w Liwie,
- Kinga Biedrzycka z Muzeum Więzienia Pawiak oddział Muzeum Niepodległości,
- delegacja z Muzeum Domu Rodziny Pileckich w Ostrowi Mazowieckiej - Sergiusz Kazimierczuk oraz Katarzyna Lubczyńska,
- Adam Góral - starosta powiatu sokołowskiego,
- Marek Renik - wicestarosta powiatu węgrowskiego,
- Bartłomiej Tomasz Pieńkowski - wicestarosta powiatu ostrowskiego,
- Jan Słomiak - burmistrz miasta i gminy Kosów Lacki,
- Zbigniew Kłusek - wójt gminy Stoczek,
- Marianna Kobylińska - wójt gminy Sterdyń,
- Łukasz Karpiej - zastępca wójta gminy Małkinia Górna,
- Monika Banaszek - naczelnik w gminie miasta Marki,
- Sylwester Rytel- Andrianik - radny powiatu sokołowskiego,
- Barbara Janina Sochal - przewodnicząca Polskiego Stowarzyszenia im. Janusza Korczaka,
- Zbigniew Niziński - prezes i założyciel fundacji "Pamięć, Która Trwa",
- Ewa Teleżyńska-Sawicka i Paweł Sawicki z fundacji "Pamięć Treblinki",
- Zofia Chyra-Rolicz - członek Rady Muzeum przy Muzeum Treblinka,
- Małgorzata Iwańska-Kania - dyrektorka Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego w Sokołowie Podlaskim
- delegacja z Ośrodka Kultury w Sokołowie Podlaskim: Grzegorz Gil - kierownik działu edukacji SOK oraz Aleksandra Maksymiak,
- Tomasz Nowak - Uniwersytet w Siedlcach,
- Piotr Bujnowski,
- Henryk Kosieradzki - architekt z Siedlec
- Ewa Siwek - dyrektorka Gminnego Ośrodka Kultury i Sportu w Małkini Górnej,
- Hanna Przesmycka - dyrektorka Zespołu Szkół w Kosowie Lackim,
- Sylwia Kędzierska-Jasik - przewodnicząca zarządu, Grażyna Majer - członkini zarządu Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Warszawie oraz Magdalena Gudzińska-Adamczyk, Monika Michnowska, Roman Byczuk,

Po przemówieniach odbyła się modlitwa prowadzona przez Naczelnego Rabina Polski Michaela Schudricha oraz ks. kanonika Józefa Poskrobko z parafii katolickiej w Prostyni. Goście mieli także okazję zapoznać się z wystawą plenerową "Artystyczny Świat Utracony. W hołdzie artystom zamordowanym w obozie zagłady w Treblince" przygotowaną przez Muzeum Treblinka, której kuratorem jest Anna Remiszewska.

Podczas obchodów można było wysłuchać pieśni "Pieśń Treblinki" w wykonaniu chóru "Kameleon" z Mokotowa, pod batutą Katarzyny M. Bonieckiej. W końcowej części uroczystości delegacje Żydowskiego Instytutu Historycznego, marszałka województwa mazowieckiego oraz starostwa w Sokołowie Podlaskim złożyły kwiaty na miejscu straceń, oddając hołd ofiarom obozu.