Pandemia a przyjmowanie pacjentów (dzieci) przez lekarzy

Jakiś czas temu do redakcji Ostrowskiego Portalu Internetowego zwrócił się jeden z czytelników. Problem, z którym się spotkał, opisał następująco:



W imieniu mojego dziecka oraz swoim pragnę złożyć skargę na (tu pada nazwa podmiotu) polegającą na odmowie przyjęcia dziecka pod pretekstem braku szczepienia. Moja córka jest pod opieką (tu pada nazwisko lekarki) od 2 lat. Zakupiliśmy od niej drogi aparat na zęby, odbywaliśmy systematyczne wizyty kontrolne, co miesiąc. Każda wizyta to koszt 200 zł (obecnie 250 zł). Dzisiaj (6 września) odmówiono nam kolejnej wizyty ze względu na brak szczepienia dziecka (rodzice szczepieni). Usłyszeliśmy, że albo zaszczepimy dziecko, albo wykonamy na każdą wizytę test antygenowy za 150 zł (na nasz koszt) - napisał czytelnik.

I dodał: Pani doktor wyraźnie segreguje dzieci na zaszczepione i niezaszczepione. Na infolinii rzecznika usłyszałem, że koszt testu antygenowego powinien być na koszt lekarza, a nie pacjenta. Jak można zostawić dzieci na pastwę losu w środku leczenia? Teraz moja córka płacze, aparat wymaga regulacji, a inni lekarze nie chcą się podejmować już rozpoczętego leczenia. Szczepienia (przeciw COVID-19 - przyp. red.) nie są obecnie obowiązkowe, a segregacja ludzi jest bezprawiem. Bardzo proszę o interwencję w tej sprawie.

Kwestię postanowiliśmy poruszyć w ujęciu nie jednostkowym, lecz całościowym, a o odniesienie się do sytuacji nakreślonej przez czytelnika poprosiliśmy: Rzecznika Praw Dziecka, Rzecznika Praw Pacjenta i Naczelną Izbę Lekarską. Do tej pory odpowiedź otrzymaliśmy wyłącznie z Biura Rzecznika Praw Dziecka. Jej treść zamieszczamy poniżej.

Odpowiedź z Biura RPD

Z maila nie wynika wprost, czy podmiot wykonujący działalność leczniczą, o którym mowa w wiadomości, ma zawartą umowę z OW NFZ o udzielanie świadczeń z zakresu stomatologii. Biorąc jednak pod uwagę informację o kosztach wizyt, należy wnosić, że chodzi o działalność komercyjną.

W przypadku udzielania świadczeń finansowanych ze środków publicznych bezpłatne testy dla pacjenta są wówczas gdy:

- test poprzedza wykonanie procedur szpitalnych (leczenie szpitalne w ramach NFZ),

- test wykonywany jest w związku ze skierowaniem pacjenta na leczenie uzdrowiskowe na NFZ,

- pacjent posiada zlecenie wystawione przez: lekarza podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) albo lekarza nocnej i świątecznej opieki zdrowotnej (jeżeli są lekarzami ubezpieczenia zdrowotnego),

- dotyczy osoby z podejrzeniem możliwości zakażania wirusem SARS-CoV-2 (np. osoby z kontaktu z osobą zakażoną, osoby z objawami zakażenia etc.).

Oznacza to, że pobieranie przez gabinet stomatologiczny dodatkowych opłat, np. za test PCR czy dezynfekcję gabinetu, nie ma podstaw prawnych, wówczas gdy chodzi o świadczenia udzielane w ramach umowy zawartej z NFZ-em. NFZ nie finansuje jednak kosztów wykonania testów PCR w kierunku koronawirusa wykonywanych w podmiotach leczniczych świadczących usługi komercyjne.

Jeżeli zaś chodzi o odmowę leczenia, to samo niezaszczepienie dziecka przeciw COVID-19 nie może stanowić przesłanki do odstąpienia przez lekarza od leczenia. Zgodnie z art. 38 Ustawy z 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 790 z późn. zm.):

1. Lekarz może nie podjąć lub odstąpić od leczenia pacjenta, o ile nie zachodzi przypadek, o którym mowa w art. 30, z zastrzeżeniem ust. 3 (art. 30 ustawy stanowi: lekarz ma obowiązek udzielać pomocy lekarskiej w każdym przypadku, gdy zwłoka w jej udzieleniu mogłaby spowodować niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia).

2. W przypadku odstąpienia od leczenia lekarz ma obowiązek dostatecznie wcześnie uprzedzić o tym pacjenta lub jego przedstawiciela ustawowego bądź opiekuna faktycznego i wskazać realne możliwości uzyskania tego świadczenia u innego lekarza lub w podmiocie leczniczym.

3. Jeżeli lekarz wykonuje swój zawód na podstawie stosunku pracy lub w ramach służby, może nie podjąć lub odstąpić od leczenia, jeżeli istnieją poważne ku temu powody, po uzyskaniu zgody swojego przełożonego.

4. W przypadku odstąpienia od leczenia lekarz ma obowiązek uzasadnić i odnotować ten fakt w dokumentacji medycznej.

Te warunki dopuszczalności odstąpienia przez lekarza od leczenia dotyczą wszystkich lekarzy, niezależnie od formy wykonywania zawodu.

Ustawa, mówiąc o "poważnych powodach", nawet przykładowo nie wymienia przyczyn, które można by uznać za spełniające to kryterium. Dlatego odnosząc się do piśmiennictwa, należy wskazać, że "kodeks etyki lekarskiej również nie precyzuje, jakie szczególnie uzasadnione wypadki mogą w praktyce wchodzić w grę. (...) Chodzi o przyczyny, które obiektywnie mają racjonalne uzasadnienia, a równocześnie są na tyle istotne, że usprawiedliwiają decyzję lekarza o niepodjęciu lub zaprzestaniu kontynuacji leczenia.

W komentarzach do KEL-u wymienia się przykłady powodów, które mogą uzasadniać taką decyzję, wskazując na przyczyny leżące po stronie pacjenta, jak np. jego obraźliwe zachowanie się wobec lekarza, chroniczne niestosowanie się do zaleceń lekarza niweczące proces leczenia czy złośliwe uchylanie się od uiszczenia umówionego honorarium. Odstąpienie mogą też uzasadniać przyczyny leżące po stronie lekarza (np.: jego stan wyczerpania, zmęczenie, dramatyczna sytuacja życiowa, w jakiej znalazł się on lub osoba mu bliska, zmiana miejsca zamieszkania; (...). Odmowa leczenia może być też uzasadniona zachowaniem się osób trzecich, np. agresją okazywaną lekarzowi przez rodzinę pacjenta. Przyczyny te mogą leżeć również po obu stronach relacji lekarz - pacjent i wynikać np. z utraty wzajemnego zaufania wskutek konfliktu.

Powodem odstąpienia od kontynuacji leczenia może być też przekonanie lekarza, że posiadana przez niego wiedza i umiejętności nie są wystarczające do zapewnienia pacjentowi skutecznej pomocy lekarskiej albo że biorąc pod uwagę stan pacjenta wyczerpał już wszystkie dostępne mu możliwości lecznicze." E. Zielińska [w:] E. Barcikowska-Szydło, K. Majcher, M. Malczewska, W. Preiss, K. Sakowski, E. Zielińska, Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Komentarz, Warszawa 2014, art. 38.

Prawo do dostatecznie wczesnej informacji o zamiarze odstąpienia od leczenia jest prawem pacjenta wyrażonym w art. 10 Ustawy z 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzecznika Praw Pacjenta (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 849 z późn. zm.). Zgodnie z art. 10 tej ustawy: W przypadku, o którym mowa w art. 38 ust. 1 Ustawy z 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty, pacjent, jego przedstawiciel ustawowy lub opiekun faktyczny, mają prawo do dostatecznie wczesnej informacji o zamiarze odstąpienia przez lekarza od leczenia pacjenta i wskazania przez tego lekarza możliwości uzyskania świadczenia zdrowotnego u innego lekarza lub podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych.

Zgodnie z art. 42 ust. 1 Ustawy o prawach pacjenta centralnym organem administracji rządowej właściwym w sprawach z zakresu ochrony praw pacjentów określonych w niniejszej ustawie oraz w przepisach odrębnych jest Rzecznik Praw Pacjenta.

Źródło zdjęcia: https://pixabay.com/pl/