"Zapisani na kartach historii". Jan Harusewicz (zdjęcia)

Przyjście na świat i lata młodości

Jan Harusewicz urodził się w 1863 roku w nieodległej od Ostrowa Łomżyńskiego (jak w XIX wieku m.in. nazywano współczesną Ostrów Mazowiecką) Łomży. Na świat przyszedł jako syn Szymona oraz Leokadii z Zielińskich i nie był ich jedynym dzieckiem.

REKLAMA

- Ukończył Gimnazjum Klasyczne w Łomży (1880 lub 1881) i Wydział Lekarski Uniwersytetu w Warszawie (1887). Podczas studiów należał do tzw. Koła Katalogowego, pracującego nad sporządzeniem listy złych i dobrych lektur. W styczniu 1887 r. z ramienia Koła był w Krakowie jednym z założycieli Związku Młodzieży Polskiej "Zet". W tym też roku koła "Zetu" założył w Warszawie i Petersburgu. W 1888 r. wstąpił do tajnej Ligi Polskiej, a w roku 1893 brał udział w jej przekształceniu w Ligę Narodową (LN). Podczas działalności konspiracyjnej zetknął się z Romanem Dmowskim (1864-1939), którego przyjął do ZMP "Zet" i Ligi Polskiej - czytamy w artykule autorstwa Jana Engelgarda zamieszczonym na stronie Polski Petersburg.

Wspólne działania Harusewicza i jego żony

Po studiach powrócił w rodzinne strony. W 1888 roku objął stanowisko lekarza powiatowego w miejscowości Ostrów w Ziemi Łomżyńskiej (taka nazwa również funkcjonowała w XIX wieku). Tu także rozpoczął tajną pracę narodową.

- Harusewicz prowadził intensywną działalność polityczną i społeczną jako członek LN. Działał w Towarzystwie Dobroczynności i Towarzystwie Straży Ogniowej Ochotniczej, którego w latach 1896-1899 był naczelnikiem. Zajmował się kolportażem prasy narodowo-demokratycznej, w tym sprowadzanych z Galicji nielegalnych tytułów, "Przeglądu Wszechpolskiego" i "Polaka", do których pisał artykuły pod pseudonimem Jerzy Wrewicz - toczy opowieść Engelgard.

W 1905 roku Harusewicz stał się jednym z założycieli Towarzystwa Polskiej Macierzy Szkolnej, a także inicjatorem tworzenia sieci kół tajnej oświaty. Z jego inicjatywy powstawały w dzisiejszej Ostrowi Koła Polskiej Macierzy Szkolnej i Miłośników Sceny Polskiej, a ich współorganizatorką i działaczką została żona Jana, Amelia, z którą to w mieście powoływał do życia liczne stowarzyszenia. Żona Harusewicza była bowiem kobietą bardzo aktywną.

- Amelia Harusewicz włączyła się w szerokim zakresie, wraz z mężem, w działalność społeczną na rzecz podniesienia poziomu gospodarczego i kulturalnego mieszkańców powiatu ostrowskiego. Pracę społeczną rozpoczęła w Ostrowskim Towarzystwie Dobroczynności, niosąc pomoc lekarską i materialną najbiedniejszym. Była współzałożycielką Ostrowskiego Towarzystwa Oszczędnościowo-Pożyczkowego w 1898 roku, Ostrowskiego Stowarzyszenia Spożywczego w 1911 roku oraz koła Polskiej Macierzy Szkolnej w Ostrowi i jej 13 placówek na terenie tego powiatu w 1905 roku - czytamy na stronie w serwisie Wikipedia.pl. - Pełniła funkcję prezesa sieci powiatowej PMS do 1907 roku legalnie, a następnie w podziemiu - do 1910 roku. Organizowała liczne kursy oświatowe, szkolenia i odczyty oraz akcje charytatywne i przedsięwzięcia kulturalne. Reżyserowała lokalne przedstawienia teatralne, w których grała, podobnie jak mąż, liczne role, w ramach Koła Miłośników Sceny Polskiej. Udostępniała prywatną bibliotekę liczącą około tysiąc woluminów.

Co więcej, w roku 1934 otworzyła na rynku w Ostrowi Mazowieckiej stragan z wyrobami włókienniczymi będący najprawdopodobniej pierwszym na terenie byłej Kongresówki prowincjonalnym straganem rynkowym. Nadto zajmowała się popularyzacją m.in. ogrodnictwa i pszczelarstwa, a także uprawy ziół leczniczych. Pisała też dla czasopism o tematyce pedagogicznej.

Jan Harusewicz jako poseł

Bliskimi współpracownikami Jana Harusewicza byli m.in. Jan Dołęga-Zakrzewski oraz Ludwik Mieczkowski, a działalność polityczna głównego bohatera opowieści przejawiała się także w pełnieniu przez niego funkcji komisarza Ligi Narodowej na ziemię łomżyńską. Dużym przełomem w jego życiu okazał się jednak rok 1906.

- W kwietniu 1906 r. został wybrany na posła do I Dumy Państwowej jako kandydat SDN z gub. łomżyńskiej, razem z adwokatem Aleksandrem Chrystowskim (1858-1916). Wszedł w skład 46-osobowego Koła Polskiego (KP). W związku z obowiązkami posła przerwał praktykę lekarską i po kilku latach przeniósł się na stałe do Petersburga, gdzie zamieszkał z rodziną przy ul. Taurydzkiej, niedaleko pałacu Taurydzkiego, w którym obradowała Duma - oznajmiono na stronie Polski Petersburg. Później miejsca zamieszkania wielokrotnie zmieniał.

Zasiadał także w II, III i IV Dumie, będąc w ostatniej z nich (do 1917) prezesem Koła Polskiego. Był również zwierzchnikiem Koła Okręgowego Łomżyńskiego Towarzystwa Oświaty Narodowej.

Z dostępnych informacji wynika, że po rewolucji lutowej 1917 r. Harusewicz wraz z przybyłymi z Królestwa i Galicji politykami Narodowej Demokracji (ND) zaangażował się w działania na rzecz utworzenia armii polskiej do walki z Niemcami oraz utrzymania przez ND dominującej pozycji politycznej na terenie Rosji.

- Wspólnie z Z. Wielopolskim utrzymywali jako przedstawicielstwo polskie w Dumie kontakty z Rządem Tymczasowym. Harusewicz był sekretarzem utworzonego w Piotrogrodzie 2 kwietnia 1917 r. Komitetu Narodowego Polskiego, a od lata 1917 r. wchodził w skład prezydium powołanej podczas Zjazdu polskich organizacji politycznych w Moskwie (3-8 sierpnia wskazanego roku) Rady Polskiej Zjednoczenia Międzypartyjnego. Ponadto po przeniesieniu Komitetu Narodowego Polskiego z Lozanny do Paryża, w 1918, był jego przedstawicielem na Szwecję i Finlandię. - dodaje Engelgard.

Powrót do Polski

Do Polski wrócił w 1920 roku. Tu też ponownie zajął się praktyką lekarską. Był członkiem Zarządu Izby Lekarskiej Warszawsko-Białostockiej, a także skarbnikiem Towarzystwa Dobroczynności i organizatorem "Sokoła" w Ostrowi Mazowieckiej. Czas wypełniało mu również tworzenie tekstów na rzecz prasy narodowej.

- W wyborach parlamentarnych 1922 r. wybrany został na posła RP z listy Związku Ludowo-Narodowego. Do końca kadencji (1927) pełnił funkcję wiceprezesa klubu, pracując w komisjach budżetowej i samorządowej. Jego kandydaturę w wyborach do Senatu RP w roku 1928 wycofały w ostatniej chwili władze Stronnictwa Narodowego - wynika z informacji przedstawionych na Polskim Petersburgu.

Harusewicz zmarł 17 września 1929 r. w lecznicy przy ul. Nowowiejskiej w Warszawie. Pochowano go 20 września tegoż roku w grobowcu rodzinnym na cmentarzu Powązkowskim.

Synem Jana Harusewicza był Mieczysław Harusewicz - polski działacz narodowy, inżynier hydrotechnik, budowniczy Gdyni i Stalowej Woli, oficer Wojska Polskiego, obrońca Lwowa, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej i II wojny światowej, członek OWP, SN, ONR-ABC i grupy Szańca.

Córka Harusewicza, Wanda, była zaś żoną Ignacego Czeczotta, lekarza, oficera WP, który został zamordowany w Charkowie.

Tekst powstał na podstawie informacji zamieszczonych w serwisie Wikipedia.pl na stronach https://pl.wikipedia.org/wiki/Jan_Harusewicz i https://pl.wikipedia.org/wiki/Amelia_Harusewicz oraz na stronie Polski Petersburg http://www.polskipetersburg.pl/hasla/harusewicz-jan.