"Miejsca z historią". Ostrowska biblioteka (zdjęcia)

Niełatwe początki

Historia Biblioteki w Ostrowi Mazowieckiej sięga już ponad 90 lat, a swoje początki bierze od postaci Ludwika Mieczkowskiego w okresie międzywojennym pełniącego m.in. funkcję burmistrza. To właśnie zgodnie z pomysłem Mieczkowskiego do preliminarza na 1928 rok wprowadzono zapis mówiący o planach założenia biblioteki i czytelni miejskiej, a na spełnienie tychże celów wstawiono następujące kwoty - 2 000 złotych na bibliotekę i 1000 złotych na czytelnię.



Początki funkcjonowania książnicy w mieście były skromne - to zaledwie dwa pomieszczenia wygospodarowane w ratuszu.

- Początkowo podstawę księgozbioru stanowiły dary przekazywane przez osoby prywatne i stowarzyszenia, a jeśli pozwalały na to fundusze zakupu dokonywano w księgarniach. Po dwóch latach istnienia, na koniec 1929 roku, Biblioteka posiadała 610 woluminów. Liczba ta stopniowo wzrastała, osiągając 1050 tomów w 1938 roku. Władze miasta starały się dostosować zawartość księgozbioru i tytuły prenumerowanych pism, jak również godziny otwarcia instytucji, do potrzeb czytelników. Mogli z niej korzystać wszyscy mieszkańcy Ostrowi, którzy wnieśli odpowiednią opłatę - czytamy w artykule autorstwa Anny Dudy-Depty i Aliny Wierzbickiej zatytułowanym 90 lat Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Marii Dąbrowskiej w Ostrowi Mazowieckiej i zamieszczonym w czwartym numerze Rocznika Ostrowskiego.

Rozwój czytelnictwa w mieście w pewnym stopniu zahamowała wojenna zawierucha. Znaczną część zbiorów bibliotecznych udało się jednak ocalić za sprawą 2 pracowników miasta - Józefa Kolasińskiego i Czesława Świderka - odpowiadających za przeniesienie zasobów książnicy do niewielkiego pomieszczenia w budynku przy współczesnej ulicy 3 Maja.

- Pomimo poważnych problemów lokalowych, finansowych oraz strat w księgozbiorze placówka działała przez cały okres okupacji. Wypożyczaniem książek zajmował się emerytowany pracownik poczty Edward Olszewski. Po II wojnie światowej biblioteka bazowała na niewielkim księgozbiorze, jednocześnie odszukiwała i gromadziła rozproszone książki własne oraz innych miejscowych bibliotek. W 1946 roku posiadała 2361 woluminów i 543 stałych czytelników. W następnych latach przechodziła liczne zmiany i reformy organizacyjne, zmieniała lokalizację, zakres, teren działań, strukturę i nazwę - czytamy w dalszej części pracy zamieszczonej w Roczniku Ostrowskim.

Po wojnie ochroną tego, co udało się ocalić, zajął się Adam Habel. Maj 1955 roku to zaś czas, kiedy doszło do połączenia Powiatowej Biblioteki Publicznej z Miejską Biblioteką Publiczną, tworząc Powiatową i Miejską Bibliotekę Publiczną, dzięki czemu usprawniono pracę. Co więcej, zapewne decyzja ta przyczyniła się także do zmniejszenia kosztów utrzymania i pozwoliła na efektywniejsze upowszechniane czytelnictwa.

Biblioteka przy ul. Teatralnej

Początki działalności biblioteki w miejscu, w którym mieści się ona obecnie, sięgają roku 1956, bo to właśnie wtedy instytucja otrzymała w użytkowanie parter budynku przy ulicy Teatralnej (obecnie 11 Listopada). Na piętrze mieszkali zaś właściciele i lokatorzy prywatni. Co ciekawe, miejsce, przed tym, zanim stało się siedzibą książnicy, miało jeszcze wiele zastosowań.

- Budynek został wybudowany w latach 1909-1910 przez inż. Jana Dobrzeleckiego (ówczesnego architekta powiatowego) według własnego projektu. W sierpniu 1915 r. inż. Dobrzelecki wraz z rodziną, zgodnie z poleceniem władz carskich, wyjechał w głąb Rosji. Do pozostawionego bez opieki domu wprowadzali się przygodni lokatorzy. Inż. Dobrzelecki wrócił z Rosji w 1918 r., ale wkrótce osiadł na stałe w Warszawie. Postanowił sprzedać nieruchomość. W 1922 lub 1923 r. posiadłość nabył Julian Zaorski. Uporządkował sprawy z lokatorami, odzyskał jeden lokal dla siebie, a budynek zaczął stopniowo remontować - przekazała nam dyrektor MBP, Jolanta Andruszkiewicz.

Źródło zdjęcia: Biblioteka

Do początku 1946 r. wszystkie pomieszczenia zajmowali lokatorzy. Następnie część parteru została przeznaczona pod działalność Klubu Urzędniczego, który egzystował nie dłużej niż rok. Później lokal po klubie został zajęty przez Komitet Powiatowy PZPR.

Swego czasu w budynku siedzibę miał również Referat Kultury, a w latach 70. funkcjonowała tu Biblioteka Pedagogiczna. Dumą p. Zaorskich był ogród z altaną, pełen drzew owocowych i liściastych oraz rabatek.

Źródło zdjęcia: Biblioteka

- Poprawa warunków lokalowych pozwoliła uruchomić pierwszą w powiecie czytelnię z prawdziwego zdarzenia oraz poszerzyć ofertę dla czytelników. Biblioteka organizowała prelekcje, odczyty, konkursy, wystawy, a także imprezy na mniejszą skalę, jak wieczory bajek połączone z wyświetlaniem przeźroczy, zbiorowe słuchanie audycji radiowych i oglądanie spektakli telewizyjnych, prowadziła też zajęcia z kółkiem regionalnym i recytatorskim. W 1965 r. kierownik PiMBP Maria Muraszko zainicjowała Czwartki Literackie, które w krótkim czasie zdobyły popularność i cieszyły się tak wielką renomą, że na niektóre spotkania wprowadzano limitowane karty wstępu. Jeszcze większy rozgłos przyniosła Czwartkom Literackim w maju 1967 r. audycja telewizyjna Panorama Literacka, w której udział wzięła Maria Muraszko. Tak różnorodne formy działalności zjednywały nowych czytelników, a dla już korzystających z biblioteki były atrakcyjnym sposobem spędzania wolnego czasu. Instytucja stała się ważnym ośrodkiem życia kulturalno-oświatowego w mieście - kontynuują Anna Duda-Depta i Alina Wierzbicka.

Źródło zdjęcia: Biblioteka

Duży rozwój biblioteki przypadł zwłaszcza na lata 70. XX wieku, ponieważ to w roku 1972 roku przeprowadzono modernizację lokalu bibliotecznego, a prace opierały się chociażby na zlikwidowaniu części ścianek działowych, za sprawą czego czytelnicy zyskali łatwiejszy, wolny dostęp do półek.

- Rozwój urbanistyczny miasta, powstanie nowych osiedli oraz upowszechnienie oświaty przyczyniły się do uruchomienia w 1973 roku Oddziału dla Dzieci. Dwa lata później na terenie miasta utworzono 2 filie biblioteczne. W wyniku reformy administracyjnej kraju i likwidacji powiatów 1 czerwca 1975 roku Powiatową i Miejską Bibliotekę Publiczną przekształcono w Miejską Bibliotekę Publiczną, która do końca 1977 roku, oprócz udostępniania zbiorów, upowszechniania czytelnictwa i prowadzenia działalności kulturalno-oświatowej, pełniła funkcję biblioteki rejonowej. Od 1978 roku obowiązki te przejęła Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Ostrołęce. Działalność MBP doceniały władze administracyjne, co znajdowało potwierdzenia w przyznawanych bibliotece i pracownikom nagrodach - napisano w Roczniku Ostrowskim.

Źródło zdjęcia: Biblioteka

Ponadto w 1978 r. spadkobierczyni Mirosława Majewska, córka Juliana Zaorskiego, odziedziczoną posesję, składającą się z domu murowanego, zabudowań gospodarczych i ogrodu, sprzedała ostrowskiemu urzędowi miasta.

Biblioteka imienia Marii Dąbrowskiej

Kolejną ważną datą w historii rozwoju czytelnictwa na współczesnych ziemiach ostrowskich był rok 1978, kiedy to placówka obchodziła jubileusz 50-lecia. W tym też roku Miejska Biblioteka Publiczna zyskała patrona, którym została Maria Dąbrowska. Decyzję w sprawie nadania ostrowskiej bibliotece imienia wydał wojewoda ostrołęcki, a zrobił to na wniosek dyrektor Krystyny Szymańskiej.

Z okazji nadania imienia bibliotece zorganizowano specjalną uroczystość, a wydarzenie upamiętniono odsłonięciem na budynku bibliotecznym tablicy poświęconej pisarce. Na dodatek ceremonię wzbogacono o wystawę poświęconą Dąbrowskiej oraz ekspozycję dokumentów i fotografii zawierających nie tylko historię biblioteki, lecz także opowieść o przeszłości miasta. Co więcej, w uznaniu efektów pracy MBP otrzymała odznakę Za Zasługi dla Województwa Ostrołęckiego oraz dyplom Za Zasługi dla Miasta Ostrów Mazowiecka.

W latach 1982-1984 przeprowadzono kapitalny remont siedziby MBP, a w styczniu 1983 roku decyzją Wydziału Kultury i Sztuki - Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków Urzędu Wojewódzkiego w Ostrołęce - kamienica została wpisana do rejestru zabytków województwa ostrołęckiego, pod numerem 160.

- Dzięki staraniom ówczesnej dyrektor Barbary Kamińskiej budynek zyskał wygląd i klimat niewielkiego dworku. W lutym 1985 roku po zakończeniu prac porządkowych w wyremontowanym budynku rozpoczęto udostępnianie zbiorów. Część pomieszczeń przeznaczono na działalność Oddziału dla Dzieci. Dzięki dobrej sytuacji lokalowej, wzrastającej liczbie zbiorów, atrakcyjnym formom pracy kulturalno-oświatowej, a także kontaktom z ostrowskimi organizacjami i placówkami oświatowymi nastąpił wzrost czytelnictwa - napisały Anna Duda-Depta i Alina Wierzbicka.

W roku 1989 w budynku wynajętym przy ul. Wileńskiej także utworzono filię, jednak jej działalność ze względu na złe warunki lokalowe zawieszono już w roku 1995. Pomimo starań nie dało się znaleźć lokalu zastępczego we wskazanej części miasta, a z powodu braku wystarczających środków finansowych budowa własnego budynku nie była możliwa. Ponadto w 1990 roku Filia nr 2 została przeniesiona do budynku przy ul. Różańskiej.

- Zasadniczą zmianę statusu biblioteki z państwowej na samorządową wprowadziła Ustawa o samorządzie terytorialnym z dnia 8 marca 1990 r. Początki współpracy z władzami lokalnymi były trudne. Fundusze przyznawane na działalność placówki były niewspółmierne do jej potrzeb, co ograniczyło zakupy nowości i wydatki na prenumeratę prasy. W następnych latach władze samorządowe zaczęły dostrzegać pozytywny wpływ działań biblioteki na rozwój intelektualny mieszkańców, co zaowocowało dobrymi kontaktami i efektywną współpracą. Zwiększyła się liczba użytkowników i wypożyczeń we wszystkich placówkach bibliotecznych w mieście. Biblioteka wypracowała sobie dobrą pozycję w środowisku lokalnym - dodały autorki.

Systematyczny wzrost nakładów na działalność książnicy nastąpił mniej więcej od połowy lat 90. Dzięki temu można było m.in. przeprowadzić prace remontowo-malarskie: wymienić okna, instalację elektryczną, wykładziny, a także część mebli.

- W 2005 roku z inicjatywy dyrektor Elżbiety Chojnackiej MBP zyskała nowy obiekt - letnią scenę, którą usytuowano w bibliotecznym ogrodzie. Od wiosny, kiedy tylko pogoda na to pozwala, większość wydarzeń kulturalnych odbywa się w plenerze. Aby przygotować instytucję do wymogów współczesności, w 2000 roku rozpoczęto wdrażanie technologii komputerowej. Zakupiono 4 komputery oraz program MAK z Biblioteki Narodowej, uruchomiono pocztę elektroniczną oraz zapewniono czytelnikom bezpłatny dostęp do Internetu. W czerwcu 2017 roku zakupiono system biblioteczny MATEUSZ, który umożliwia nowoczesną obsługę czytelników i w dużej mierze usprawnia pracę bibliotekarzy - oznajmiły Alina Wierzbicka i Anna Duda-Depta.

- Biblioteka, chcąc jak najlepiej spełniać oczekiwania użytkowników, dba o systematyczny dopływ nowości dla każdej z grup czytelników, różniących się potrzebami i zainteresowaniami. Cenną część zbiorów stanowią książki wydane przed 1939 rokiem, wiele z nich pochodzi z II połowy XIX wieku. MBP gromadzi również księgozbiór regionalny, który poza współczesnymi publikacjami dotyczącymi historii miasta i okolic, zawiera niewielką liczbę przedwojennych dokumentów życia społecznego, rękopisów, map i fotografii. Księgozbiór uzupełnia prasa. Obok tradycyjnych wydawnictw zwartych i ciągłych czytelnicy mają dostęp do zasobów IBUK Libry oraz Cyfrowej Wypożyczalni Publikacji Naukowych - Academica. Od 2016 roku, dzięki podpisaniu umowy użyczenia między Biblioteką a Stowarzyszeniem Pomocy Osobom Niepełnosprawnym Larix w ramach projektu pn. Wypożyczalnia odtwarzaczy cyfrowej książki mówionej dla osób niewidomych i słabowidzących - edycja 2016, udostępniamy osobom niewidomym i słabowidzącym urządzenie do odtwarzania cyfrowej książki mówionej - Czytak Plus - napisano w czwartym wydaniu Rocznika Ostrowskiego. Biblioteka otrzymała dodatkowo także zbiór ponad 1200 cyfrowych książek mówionych, z uwzględnieniem stałego uzupełniania zasobów.

Ponadto, jak wynika z informacji zawartych na stronie internetowej MBP w Ostrowi Mazowieckiej, biblioteka przystąpiła również do projektu pt. Wypożyczalnia odtwarzaczy cyfrowej książki mówionej dla osób niewidomych i słabowidzących - edycja 2018, w ramach czego otrzymała nieodpłatnie dwa urządzenia, takie jak Czytak Plus - odpowiedni dla wymagających czytelników, którzy mogą dzięki niemu słuchać książek w różnych formatach, a także korzystać z dyktafonu i radia, oraz Czytak NPN3 - bardzo proste urządzenie, przyjazne osobom starszym, które w nieskomplikowany sposób pozwala czytelnikom skorzystać z dobrodziejstw książki mówionej.

Biblioteka współcześnie

Uchwałą Rady Miasta z dnia 26 marca 2018 roku rok 2018 ogłoszono Rokiem Jubileuszu 90-lecia Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Marii Dąbrowskiej w Ostrowi Mazowieckiej, kiedy to zorganizowano także specjalne obchody mające na celu podkreślić rolę, jaką biblioteka odgrywa w życiu kulturalnym miasta.

Źródło zdjęcia: Urząd Miasta w Ostrowi Mazowieckiej

Współcześnie biblioteka stanowi w istocie swego rodzaju centrum kultury - miejsce, które umożliwia styczność nie tylko z literaturą - w wersjach tradycyjnej i cyfrowej. Książnica bowiem częstokroć staje się przestrzenią do organizacji spotkań autorskich, wystaw, koncertów, konkursów, szkoleń, akcji edukacyjnych i nie tylko.

- Obecny kształt biblioteki to zasługa wielu pokoleń ostrowskich bibliotekarzy. Ich zbiorowy wysiłek, twórcza praca i zaangażowanie pozwoliły stworzyć prężny ośrodek życia kulturalnego miasta. W jej historii zapisało się wiele osób - czytamy w Roczniku Ostrowskim.

Słowa uznania należą się m.in. byłym dyrektorom, takim jak: Maria Muraszko, Krystyna Szymańska, Barbara Kamińska oraz Elżbieta Chojnacka. Trzeba wspomnieć również niektóre długoletnie pracowniczki, chociażby: Marię Szwagulińską, Barbarę Kazimierczuk, Barbarę Rakowską, Janinę Dudę, Elżbietę Żochowską i Krystynę Tryniszewską.

Książnica przechodzi generalny remont

Chociaż opisana historia tyczy się budynku znanego zapewne wszystkim mieszkańcom Ostrowi (a być może nie tylko), to od pewnego czasu nie jest on dostępny dla odwiedzających. Jak poinformował urząd miasta, Miejska Biblioteka Publiczna im. Marii Dąbrowskiej w Ostrowi Mazowieckiej pozyskała 2 mln zł z programu MKiDN "Infrastruktura Bibliotek 2016-2020" na remont budynku. Dofinansowane projektu pn. Zaczarowany budynek w Ostrowi Mazowieckiej pochodzi z Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa.

W związku z prowadzonymi pracami budynek książnicy przechodzi bardzo dużą metamorfozę. Wymieniono okna, zainstalowano windę, na ścianach położono płyty, na podłogach zaś nowe posadzki. W marcowym wydaniu Biuletynu Miasta Ostrów Mazowiecka można przeczytać: W sali na piętrze przy suficie pojawiły się drewniane belki. Pozostaną też elementy, które pamiętamy z tego budynku, jak np. schody na piętro. Konstrukcja schodów zostanie uzupełniona o nowe elementy, ale odwzorowujące oryginał. W niektórych miejscach na ścianach będzie widoczna czerwona cegła.

Źródło zdjęcia: Urząd Miasta w Ostrowi Mazowieckiej

- Budynek jest remontowany, nie rozbudowywany, więc jego powierzchnia się nie zmieni. Jest to zabytek, więc wszelkie prace są konsultowane z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków. Zmieni się natomiast przestrzeń, którą chcemy udostępnić czytelnikom. W związku z tym, że Oddział dla Dzieci na stałe będzie mieścił się tam, gdzie obecnie (tj. w Starej Elektrowni), mamy nową przestrzeń do zagospodarowania - poinformowała nas dyrektor MBP w Ostrowi Mazowieckiej Jolanta Andruszkiewicz. - Znajdzie się tam czytelnia z prawdziwego zdarzenia, w tym czytelnia prasy i sala multimedialna. Budynek został dostosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych, jest w nim winda. Na piętrze zyskaliśmy nową przestrzeń - dużą salę przeznaczoną na spotkania autorskie, prelekcje, warsztaty oraz wydzielone miejsca dla zbiorów regionalnych czy najcenniejszych publikacji. Po otwarciu wyremontowanej siedziby czytelnikom zostanie udostępniona wrzutnia książek, która będzie dawała możliwość zwrotu książek o każdej porze, niezależnie od pracy instytucji - dodała.

Według przekazanych informacji prace remontowe mają zakończyć się w czerwcu. Właśnie wtedy będzie można rozpocząć przeprowadzkę.

- Jest to dosyć trudne zadanie, gdyż zasoby naszej biblioteki (we wszystkich agendach i Filii nr 1 w szpitalu (Filia nr 2 została zlikwidowana) to ponad 100 tys. woluminów. Będzie trzeba przenieść książki z magazynu, jak również te, które w tym momencie są udostępniane czytelnikom w Starej Elektrowni, i na nowo zaaranżować przestrzeń w budynku. Oczywiście będzie to się wiązało (tak jak na początku remontu) z czasowym zamknięciem biblioteki dla czytelników, o czym będziemy informować na bieżąco - powiadomiła dyrektor.

Źródło zdjęcia: Urząd Miasta w Ostrowi Mazowieckiej

Jak obecnie prezentuje się liczba zarejestrowanych czytelników i kiedy zostanie otwarta biblioteka po remoncie?

- Liczbę zarejestrowanych czytelników podaje się w stosunku rocznym. W 2020 r., mimo pandemii, liczba zarejestrowanych czytelników nie spadła drastycznie i wyniosła 4653 osoby. Dla porównania w latach 2018, 2019 było to ok. 4900. Jak na 23 tys. miasteczko, to dobry wynik. W tym roku są już zarejestrowane 2533 osoby. Pracujemy nad tym, aby mimo pandemii nasi czytelnicy mieli dostęp do książek. W tej chwili wszystkie biblioteki są zamknięte, ale jest "furtka" - można wypożyczać na zewnątrz budynków - i my z takiej opcji korzystamy - oznajmiła dyrektor ostrowskiej książnicy. - Jeśli sytuacja związana z pandemią nam pozwoli, otwarcie nowej, wyremontowanej siedziby, planujemy na jesień (wrzesień bądź październik) - dodała.

Najważniejsze wydarzenia z dziejów biblioteki (lista udostępniona przez dyrektor MBP Jolantę Andruszkiewicz)

23.01.1928

Uchwała Magistratu Ostrowi Mazowieckiej z dnia 23.01.1928 r. o utworzeniu Biblioteki Miejskiej.

16.04.1929

Burmistrz Stanisław Leśniewski zamówił dla Biblioteki Miejskiej książki na łączną sumę 1000 zł.

Kwiecień 1946

Pierwszy po wojnie zakup 5 książek dla biblioteki, m.in. Pana Tadeusza z 1897 roku.

Maj 1955

W wyniku połączenia Powiatowej Biblioteki Publicznej i Miejskiej Biblioteki Publicznej została utworzona Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna.

Grudzień 1956

PiMBP została przeniesiona do budynku przy ul. Teatralnej (obecnie 11 Listopada), w którym otrzymała do dyspozycji pięć pomieszczeń o powierzchni 164 m2.

Maj 1972

Z okazji jubileuszu 550-lecia Ostrowi Mazowieckiej książnica zorganizowała wystawę ilustrującą historię miasta od XV do XX wieku. Materiały udostępniło Archiwum m. st. Warszawy.

Październik 1978

Uroczystości jubileuszowe 50-lecia działalności biblioteki połączone z nadaniem jej imienia Marii Dąbrowskiej.

1.04.2009

Podpisano porozumienie pomiędzy Zarządem Powiatu Ostrowskiego a Burmistrzem Miasta Ostrów Mazowiecka w sprawie powierzenia Miejskiej Bibliotece Publicznej zadań powiatowej biblioteki dla powiatu ostrowskiego.

Wrzesień 2018

Uroczystości jubileuszowe 90-lecia działalności biblioteki, publikacja pt. 90 lat Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Marii Dąbrowskiej w Ostrowi Mazowieckiej (1928-2018).

Listopad 2019

Rozpoczęcie gruntownego remontu zabytkowego budynku książnicy.

Bazę do opracowania artykułu stanowiły informacje zawarte na stronie internetowej Miejskiej Biblioteki Publicznej w Ostrowi Mazowieckiej http://www.biblostr.vot.pl/page/index.php oraz artykuł autorstwa Anny Dudy-Depty i Aliny Wierzbickiej zamieszczony w 4 numerze Rocznika Ostrowskiego https://ludziezpasja.org/projekty/rocznik-ostrowski/. Ciekawostki dotyczące biblioteki można znaleźć również w materiale dostępnym pod linkiem http://www.biblostr.vot.pl/page/inne/80lat/publ80l.html.

Za pomoc w opracowaniu materiału dziękujemy również obecnej dyrektor MBP w Ostrowi Mazowieckiej Jolancie Andruszkiewicz i pracowniczkom biblioteki.